عقد صلح عمری، یکی از مهم ترین عقودی که در قانون مدنی، بیان و شرایط و آثار آن مشخص شده است و مقام یکی از عقود معین، قراردادی است و اشخاص، برای انجام پاره ای از معاملات و یا برای رفع اختلافات خود، از آن استفاده می کنند.
به عنوان نمونه، صلح عمری برای فرزند و یا همسر، به صورت گسترده ای، مورد استفاده قرار می گیرد و به وسیله ی آن، والدین، می توانند اموال خود را به فرزندان واگذار کنند. و شرایط و آثار حقوقی خاصی را به همراه دارد که با سایر عقود، از جمله عقد بیع، تفاوت دارد.
قانون صلح عمری برای فرزند
یکی از مهم ترین عقود در ماده 752 قانون مدنی، تعریف عقد صلح، ذکر شده است و بر اساس این ماده، عقد صلح، در دو حالت، مورد استفاده قرار می گیرد:
در مقام رفع تنازع موجود میان افراد و یا جلوگیری از تنازع احتمالی در آینده و برای جلوگیری از ایجاد اختلاف و یا رفع آن، قراردادی با هم منعقد نموده و به تنازع و اختلافات خود، خاتمه می دهند.
برای انجام معاملات مد نظر طرفین، از جمله عقدبیع یا خرید و فروش، مورد استفاده قرار می گیرد. این موضوع، در ماده 758 قانون مدنی، ذکر شده است و به وسیله ی آن، استفاده از عقد صلح در مقام معاملات، نتیجه معامله ای که مد نظر است را به بار خواهد آورد، ولی شرایط و احکام خاص آن معامله را ندارد. به همین دلیل، اگر صلح، برای انتقال عین مالی در برابر عوض مشخص باشد، نتیجه آن، همان بیع است، اما به لحاظ شرایط، آثار و احکام خاص، تابع عقد صلح خواهد بود، نه عقد بیع.

شرایط صلح عمری برای فرزند و آثار آن
شرایط صلح عمری برای فرزند
در قانون مدنی، در خصوص شرایط صلح عمری برای فرزند، سه شرط به طور خاص مورد پیش بینی قرار داده است و بر اساس آن، ماده 753 قانون مدنی مقرر نموده است که یکی از شرایط صحت عقد صلح عمری برای فرزند، آن است که طرفین، باید اهلیت معامله کردن و تصرف نمودن در مال مورد صلح را داشته باشند. بر این اساس، هم صلح کننده و هم صلح گیرنده، باید اهلیت داشته باشند و برای تصرف در اموال خود، محجور ( یعنی صغیر، سفیه و یا مجنون ) نباشند.
یکی دیگر از شرایط صحت عقد صلح به این صورت می باشد که، بر اساس ماده 754 قانون مدنی، هر قرارداد صلحی، نافذ و معتبر است؛ مگر صلحی که برای امر غیر مشروع باشد. لذا صلح عمری برای فرزندان، می بایست برای امور مشروع بوده و در ارتباط با امور غیر مشروع، نمی توان قرارداد صلح عمری برای فرزند، منعقد نمود.
علاوه بر این، بر اساس ماده 757 قانون مدنی، صلح عمری بلاعوض نیز جایز است؛ به این معنا که، شرط صحت عقد صلح عمری برای فرزند، آن نیست که فرزند، حتما بها یا عوض مال صلح شده را پرداخت کند؛ بلکه می توان به عنوان عقد غیر معوض یا مجانی نیز، صلح عمری برای فرزند را منعقد نمود.
آثار صلح عمری برای فرزند
یکی از مهم ترین آثار عقد صلح و صلح عمری برای فرزند، به این صورت که مصالح (صلح کننده) تا زمانی که زنده است، می تواند از منافع مال صلح شده، استفاده نماید و صلح گیرنده یا متصالح، نمی تواند به هیچ وجه، وی را از تصرف در مال صلح شده، منع کند. در واقع مالکیت عین مال صلح شده، از زمان عقد به متصالح (فرزند) منتقل می شود ؛ اما مالکیت منافع آن، از زمان فوت مصالح، برای متصالح ایجاد خواهد شد.
صلح عمری، باعث می شود که برای انتقال مال به فرزند یا حتی واگذاری ملک به همسر، بتوان از این قالب حقوقی، به نحو گسترده ای استفاده نمود. یعنی اینکه عقد صلح عمری برای فرزند، محدودیت وصیت کردن را ندارد؛ چرا که وصیت تا ثلث مال نافذ است.
یکی دیگر از آثار عقد صلح عمری برای فرزند، آن است که بر اساس قانون مدنی، عقد صلح، عقد لازم است. برای اینکه عقد صلح عمری برای فرزند، به هم بخورد، باید دو طرف، با هم اراده نمایند که آن را به هم زده و به اصطلاح، عقد را اقاله نمایند و یا اینکه یکی از طرفین، بتواند با استفاده از حق فسخ خود، صلح عمری را بر هم بزند. به همین دلیل است که گاها، عقد صلح عمری برای فرزند را به صورت صلح خیاری منعقد می نمایند تا مصالح، بتواند هر زمان بخواهد، آن را فسخ نماید.

مدارک لازم برای صلح عمری برای فرزند و مراحل آن
مدارک لازم برای صلح عمری برای فرزند
اشخاصی که قصد دارند ملکی را به نفع فرزند خود، با صلح عمری واگذار نمایند، باید مدارک لازم ذکر شده در ذیل را داشته باشند:
- سند ملکی مربوط به ملک موضوع صلح عمری برای فرزند، اعم از اینکه سند تک برگی و یا دفترچه ای باشد؛ از جمله مهم ترین مدارک لازم برای صلح عمری به نفع فرزند است.
- گواهی پایان کار مربوط به ملک مورد قراردادصلح عمری، مشروط بر اینکه موضوع صلح عمری، اعیانی احداثی باشد.
- اسناد هویتی مصالح و متصالح، شامل کارت ملی و شناسنامه ایشان؛ از دیگر مدارک لازم برای صلح عمری فرزند است.
- جواب استعلام شهرداری و دارایی؛
- اجاره نامه عرصه، در حالتی که ملک موضوع صلح عمری، اوقافی باشد.
با توجه به مطالب ذکر شده دراین مقاله، یکی از مهمترین آثار عقد صلح و صلح عمری برای فرزند، آن است که مصالح (صلح کننده) تا زمانی که زنده است، میتواند از منافع مال صلح شده استفاده کند و صلح گیرنده یا متصالح، نمیتواند به هیچ وجه، وی را از تصرف در مال صلح شده منع کند؛ بنابراین، از جمله آثار عقد صلح عمری برای فرزند، آن است که مالکیت عین مال صلحشده، از زمان عقد به متصالح (فرزند) منتقل میشود؛ اما مالکیت منافع آن، از زمان فوت مصالح، برای متصالح ایجاد خواهد شد.