سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران از سال ۱۳۶۴ برای پاسخگویی به نیازهای تخصص کشاورزان، اقدام به تاسیس و توسعه تشکل های تخصصی تحت عنوان شرکتهای تعاونی کشاورزی کرده است و اکنون تعداد این تعاونی ها به ۱.۸۷۳ شرکت رسیده و با تعداد ۱.۰۴۴.۴۳۴ نفر عضو در زمینه توسعه کشاورزی این مرز وبوم فعالیت دارند و برای هماهنگی بیشتر بین شرکت های تعاونی کشاورزی وتامین نیازمندی های مشترک آنها تعداد ۵۵ اتحادیه تعاونی کشاورزی نیز تاسیس گردیده است. این تعاونی ها در زمینه های مختلف تولیدی، فرآوری و خدماتی فعالیت می کنند.
شرکت تعاونی، شرکتی است که در مدت نامحدود و برای رفع احتیاجات مشترک شرکا تشکیل میشود. هدف از تشکیل این شرکت های تعاونی، بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی اعضای شرکت تعاونی است و گروهی از اشخاص حقیقی برای انجام فعالیتهای تولیدی و توزیعی به طور مشارکتی فعالیت دارند.
انواع شرکتهای تعاونی از نظر فعالیت
ازنظر فعالیت، شرکتهای تعاونی به سه دسته تقسیم میشوند:
- شرکت تعاونی تولیدی: هدف از تولید این نوع از شرکت های تعاونی، تولید کالا و محصولات می باشد و اعضای شرکت تعاونی تولیدی خودشان در شرکت مشغول به کار می باشند و برای رسیدن به منفعت و سود تلاش میکنند، با توجه به اینکه از تخصص خود نیز برای اداره شرکت استفاده می کنند.
- شرکتهای تعاونی توزیعی: این نوع از شرکت ها، در امور مربوط به تهیه و توزیع کالاها، خدمات مسکن و سایر نیازمندیهای اعضا فعالیت می کنند.
- شرکت تعاونی مصرف: این نوع از شرکت های تعاونی اجناس لازم برای مصارف زندگی، تولیدی و غیره را در اختیار اعضا قرار میدهند.
- شرکت تعاونی اعتبار: این نوع از شرکت های تعاونی افراد در گروهها شغلی متفاوت مطابق آییننامه وزارت تعاون به وجود آورده و به تصویب شورای پول و اعتبار نیز رسانده میشود و برای ایجاد سپرده بانکی، پرداخت وام به اعضا و غیره تشکیل میشود.

انواع شرکتهای تعاونی از نظر فعالیت و موضوع
انواع شرکت تعاونی از نظر موضوع
از نظر موضوع، شرکتهای تعاونی به دو دسته تقسیم می شوند:
- شرکت تعاونی کشاورزی کارگران روستایی: این نوع از شرکت تعاونی، با مشارکت کشاورزان، باغداران، دامداران، دامپروان، پرورشدهندگان زنبورعسل، کرم ابریشم، ماهی و غیره تشکیل میشود.
- شرکت تعاونی روستاییان شاغل در صنایع روستایی
انواع شرکت تعاونی از نظر ماهیت تجاری
شرکت تعاونی از نظر ماهیت تجاری به 3 نوع تقسیم میشود:
- شرکت تعاونی سهامی عام: تمام سرمایه شرکت در این نوع از شرکت ها به سهام تقسیمشده و بخشی از این سهام به وسیله ی اعضا خریداری می شود و بخشی نیز در اختیار عموم قرار میگیرد.
- شرکت تعاونی سهامی خاص: سرمایه ی این نوع از شرکتها به سهام تقسیم میشود ولی فقط باید توسط اعضا و مؤسسین خریداری و تأمین شود.
- شرکت تعاونی غیر سهامی: سرمایه ی این نوع از شرکت های تعاونی، به سهام قابل تقسیم نیست و باید توسط مؤسسان شرکت تأمین شود.
انواع شرکت تعاونی ازنظر عضویت
شرکت تعاونی با 7 نفر که دارای شرایط قانونی باشند تشکیل می شود و البته که تعداد اعضا در این شرکتها میتوانند تا 500 نفر و در شرکتهای بزرگ تا 2000 نفر هم افزایش پیدا کند. نوع فعالیت هم باید بر اساس برنامههای وزارت تعاون باشد. شرکتهای تعاونی از نظر عضویت به 2 دسته تقسیم میشود:
- شرکت تعاونی عام: شرکت در این نوع تعاونی برای همه آزاد است و با حداقل 500 عضو تشکیل میشود.
- شرکت تعاونی خاص: این نوع از شرکت های تعاونی برای گروههای خاص مانند کارگران، دانشجویان، کشاورزان، پرستاران و … که در صنف یا مشاغل خاصی فعالیت دارند، تشکیل میشود.
انواع شرکت تعاونی ازنظر گرایش
انواع شرکت تعاونی از نظر گرایش به شرح ذیل می باشد:
- شرکت تعاونی کشاورزی
- شرکت تعاونی صنعتی
- تعاونی عمرانی
- شرکت تعاونی معدنی
- شرکت تعاونی خدماتی
- شرکت تعاونی مسکن
- شرکت تعاونی فرش دستباف
- شرکت تعاونی تأمین نیاز تولیدکنندگان
- شرکت تعاونی تأمین نیاز مصرفکنندگان
- شرکت تعاونی اعتباری
- شرکت تعاونی حمل و نقل
- شرکت تعاونی چند منظوره
- شرکت تعاونی مصرف آموزشگاهی
- شرکت تعاونی تأمین نیاز صنوف خدمات

انواع شرکت تعاونی ازنظر گرایش و فعالیت
انواع شرکتهای تعاونی صنعتی و معدنی
شرکتهای تعاونی صنعتی و معدنی باید برای فعالیتشان دارای مجوز باشند و این مجوز را از سازمان صنایع و معادن محل اجرای طرح دریافت می کنند. اگر محل اجرای این نوع تعاونی، در روستا باشد باسد مجوز را سازمان کشاورزی بگیرند و اگر چنانچه، در روستا نباشد، باید مجوز از محیط زیست آب و برق و غیره دریافت شود. شرکتهای تعاونی صنعتی و معدنی در زمینههای زیر تشکیل میشوند:
- صنایع غذایی
- صنایع شیمیایی
- مواد سلولزی
- مواد معدنی
- مواد فلزی
- مواد کانی غیرفلزی
- صنایع نساجی و چرم
- صنایع دارویی و بهداشتی
- صنعت برق و الکترونیک
انواع شرکت تعاونی کشاورزی و دامداری
شرکت تعاونی کشاورزی و دامداری، برای دریافت مجوز باید به ادارات و معاونتهای زیرمجموعه سازمان جهاد کشاورزی، منابع طبیعی و اداره کل شیلات مراجعه کنید و شامل فعالیت های ذکر شده در ذیل می باشد:
- زراعت
- باغداری
- مرتعداری
- علوفه کاری
- تولید بذر و نهال
- کشت گلخانه صیفیجات
- پرورش قارچ و گل
- پرورش طیور
- پرواربندی
- پرورش گاو شیری
- تکثیر و پرورش آبزیان
انواع شرکت تعاونی صنایعدستی
این نوع از شرکتهای تعاونی مجوز خود را به وسیله سازمان صنایعدستی در مناطق روستایی و صنایع روستایی سازمان جهاد کشاورزی دریافت می کنند و شامل امور ذکر شده در ذیل می باشد:
- فرش دستباف
- گلیمبافی
- کاشیکاری
- قلمزنی
- معرقکاری
- چرمسازی و غیره
شرکت تعاونی مسکن
تعداد اعضای شرکت تعاونی مسکن، بیشتر از 500 نفر و کمتر از 250 نفر نباید باشد.
شرکت تعاونی چند منظوره
شرکتهای تعاونی چند منظوره، در گرایشهای مختلف سرمایهگذاری مانند صنعت، کشاورزی و خدمات فعالیت می کنند و هیئت مدیره مؤثر، مجوز انجام حداقل یک فعالیت تولیدی از دستگاههای اجرایی را دارد.
شرکت تعاونی حمل و نقل
شرکت تعاونی حمل و نقل در زمینه حمل و نقل زمینی و دریایی با هدف تکمیل و تجهیز ناوگان حمل و نقل زمینی و دریایی فعالیت می کنند.
شرکت تعاونی مصرف آموزشگاهی
این دسته از شرکت تعاونیها به منظور تأمین و تهیه سهمیه کالا و اجناسی که مربوط به دانشآموزان میشود، فعالیت می کنند.
شرکت تعاونی اعتبار
شرکت تعاونیها اعتبار برای رفع نیازمندی مالی اعضا تشکیل می شود و در سطح وسیع در ادارات و نهادهای کارگری فعالیت می کنند و برای رفع مشکلات مالی اعضای تعاونی بسیار تأثیرگذار می باشند.
شرکت تعاونی تأمین نیاز مصرفکنندگان
این نوع از شرکت ها، به منظور تأمین مصرف کارمندان کارگران، دانشجویان، مرزنشینان و صنوف توزیعی تشکیل میشوند و البته که در تعاونیهای مرزنشینان فعالیت بیشتری دارند.
شرکت تعاونی تأمین نیاز تولیدکنندگان
شرکتهای تعاونی تأمین نیاز تولیدکنندگان، برای تأمین مایحتاج و نیاز تولید کنندگانی از اقشار مختلف مانند صیادان، باغداران و غیره تشکیل میشود.
شرکت تعاونی فرش دستباف
به دلیل رکود موجود در بازار فرش های دستباف، متاسفانه این نوع از شرکت ها، غیرفعال و راکد شدهاند.
شرکت تعاونی معدنی
این نوع ازشرکتهای تعاونی در گرایش معدنی شامل فلزی و غیرفلزی فعالیت می کنند.
شرکت تعاونی عمرانی
این نوع از شرکت های تعاونی در بخشهای عمران و ساختمان، گرایش جادهسازی، پلسازی، ساخت و ساز انواع ساختمان و غیره فعالیت میکنند.
شرکت تعاونی خدماتی
شرکتهای تعاونی خدماتی از تسهیلات کمتری استفاده می کنند و شامل موارد ذکر شده در ذیل می باشد:
- خدمات بهداشت درمان، هنری و فرهنگی مدارس غیرانتفاعی
- خدمات رایانه چاپ و نشر مالی و اداری و پشتیبانی

شرکت تعاونی کشاورزی و هدف از تشکیل
شرکت تعاونی کشاورزی
شرکت تعاونی کشاورزی، به منظور مدرنیزه کردن روشهای کشاورزی در روستاها و کمک به افزایش قدرت تولید کشاورزان تشکیل میشود، زیرا انجام این کارها از عهده دولت و سازمانهای دولتی خارج است و تنها راه حل آن تشکیل شرکت تعاونی کشاورزی است.
هدف از تشکیل شرکت تعاونی روستایی
دولت با ایجاد تسهیلات به شرکت تعاونیهای روستایی به آنها کمک میکند:
- جلوگیری از مهاجرت به شهرها
- کم شدن محرومیت آن ها
- تلاش برای تأمین امکانات بهداشتی، درمانی روستاییان
- دسترسی به وسایل و امکانات ضروری زندگی
تعاونیهای شیلات
شرکت تعاونیهای شیلات به منظور کمک به ساحل نشینان و افرادی که از طریق فعالیتهای دریایی مثل حمل و نقل کالا و مسافر، خرید و فروش و صید ماهیان و غیره امرار معاش میکنند، فعالیت می کنند.
تعاونیهای فرهنگی
این تعاونی های فرهنگی، در زمینههای آموزشی، هنری، تحقیقاتی، مطبوعاتی و غیره تشکیل می شوند و اقدامات لازم را انجام میدهند. با توجه به مطالب ذکر شده در این مقاله، افرادی که اقدام به تشکیل شرکت تعاونی میکنند، یک هدف مشترک دارند و باهم همسایه، دوست یا همشهری هستند، برای رسیدن به منافع مشترک و کمک به یکدیگر، اقدام به تشکیل شرکت تعاونی میکنند. این افراد با تشکیل شرکت تعاونی، سرمایه معینی را در میان میگذارند تا مشکلات یکدیگر را حل کنند.