چه کسانی مشمول مالیات نیستند

دریافت مالیات یکی از راه های کسب درآمد برای دولت ها می باشد و این مالیات را برای آبادانی و عمرانی کشور هزینه می کنند. کشورهای ثروتمند و مدرنی هم که امروزه توانسته اند بخش قابل توجهی از بازار اقتصاد دنیا را از آن خود کنند، قسمتی از نیازها را با مالیات پاسخ می دهند، ولی افرادی هم هستند که از پرداخت این مالیات معاف هستند، زیرا دولت برای اجرا کردن سیاست های حمایتی، قوانینی وضع کرده است که با معافیت مالیاتی مرتبط هستند و سعی بر این دارد تا ثروت عمومی را به بهترین شکل توزیع کند.

معافیت مالیاتی چیست؟

همان طور که در بالا هم اشاره کردیم، دولت بخشی از هزینه های خود را با دریافت مالیات از مردم تامین می کند، ولی شرایط پرداخت مالیات برای اقشار مختلف جامعه یکسان نمی باشد. دولت ها به کمک سیاست های حمایتی خود، تلاش می کنند تا با کمک مالیات، باعث تقسیم‌بندی عادلانه ثروت عمومی شوند. بنابراین برخی افراد و بعضی کسب‌ وکارها را از پرداخت مالیات معاف می کنند.

معرفی موارد و مشاغلی که معاف از مالیات هستند

همانطور که بارها در ابتدای مطلب گفته شد، همه ی افراد نمی توانند از پرداخت مالیات معاف شوند و این قانون تنها شامل حال موارد و مشاغل خاص می شود که در ادامه به معرفی آن ها پرداخته‌ایم:

معافیت مالیاتی شرکت های تعاونی فعال در بخش روستایی و عشایری

سازمان امور مالیاتی مطابق ماده 133 قانون مالیات های مستقیم، تمام درآمد صندوق حمایت از توسعه شرکت های تعاونی روستایی، کشاورزی، کارمندی، صیادی، دانش‌آموزی، دانشجویی و کارگری را از پرداخت مالیات معاف اعلام کرده است.

البته توجه داشته باشید که دولت وظیفه دارد تا معادل مالیات بر درآمدی که به سود ابرازی سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران تعلق دارد و برای سرمایه‌گذاری کردن در شرکت های تعاونی روستایی توسط مجمع عمومی تصویب شده است، هزینه‌ای را به حساب درآمد عمومی کشور واریز کند و بعد از آن به خاطر قوانین مربوط به بودجه کشور، آن را به سازمان مورد نظر بازگرداند.

هزینه های درمانی شخصی و خانوادگی

طبق ماده 137 قانون مالیات های مستقیم، هزینه های درمانی پرداختی هر شخصی به خاطر بیماری خود، همسر، پدر، مادر، برادر، خواهر و فرزند تحت تکفل در یک سال مشمول معافیت مالیاتی می شود.

البته پزشک مورد نظر و موسسه درمانی باید در ایران باشند و وجه پرداختی را تایید کنند یا وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اعلام کنند به خاطر نبود امکانات مورد نیاز برای معالجه، فرآیند درمان در کشورهای خارجی انجام شده است.

معافیت مالیاتی فروش کالاهای مختلف در بازار بورس

طبق ماده 143 قانون مالیات های مستقیم، معافیت از مالیات در رابطه با فروش در بازار بورس کالا به شرح زیر است:

• به میزان 10 درصد از مالیات‌ بر درآمد فروش کالاهایی که در بورس کالایی پذیرفته شده اند و به فروش می رسند.
• به میزان 10 درصد از مالیات بر درآمد شرکت هایی که سهام آن ها به منظور معامله، خرید و فروش، مورد پذیرش بورس های داخلی و خارجی قرار می گیرند.
• به میزان 5 درصد از مالیات بر درآمد شرکت هایی که سهام آن ها به منظور معامله، خرید و فروش در خارج از بورس داخلی و خارجی مورد پذیرش قرار می گیرند.

البته این معافیت تنها به شرط حضور آن شرکت در بازار و بورس است. زمانی که شرکت از بازار بورس خارج یا حذف شود، مشمول پرداخت مالیات خواهد شد.

اگر افراد حقیقی یا حقوقی که در ایران اقامت دارند و صاحب سهام شرکت هایی که در داخل یا خارج از بازار بورس پذیرفته شده اند محسوب می شوند، برای فروش سهام به بورس های خارج از بازار خارجی اقدام کنند، می توانند از قانون معافیت مالیاتی بهره ببرند.

بیمه عمر

طبق ماده 136 قانون مالیات های مستقیم، بین افراد خواستار بیمه عمر و شرکت های ارائه ‌دهنده این خدمات، قراردادهایی منعقد می شود که طبق آن، هزینه‌ای از طرف موسسه به شخص ذی نفع پرداخت خواهد شد. این وجوه پرداختی از طرف موسسات مشمول پرداخت مالیات نمی شود و در زمره موارد معافیت از مالیات قرار می گیرد.

معافیت مالیاتی سرمایه‌گذاران در مناطق کمتر توسعه‌یافته

طبق ماده 132 قانون مالیات های مستقیم، درآمد اشخاص حقوقی غیردولتی به خاطر فعالیت های تولیدی یا معدنی در واحد هایی که پروانه بهره ‌برداری آن ها یا قرارداد مربوط به استخراج و فروش در زمان اجرای این ماده صادر یا منعقد شده باشد، مشمول معافیت از مالیات خواهند شد.

در ضمن، درآمد خدماتی مراکز اقامتی گردشگری، هتل ها و بیمارستان هایی که به اشخاص حقوقی غیردولتی تعلق دارد و پروانه بهره ‌برداری یا مجوز فعالیت آن از زمان اجرای این ماده صادر شده باشد، مالیات تعلق نمی گیرد. البته این موضوع همیشگی نیست و دو حالت کلی دارد:

• اگر این مراکز در مناطق معمولی باشند، 5 سال از پرداخت مالیات معاف می شوند.
• اگر این مراکز در مناطق محروم و کمتر توسعه ‌یافته باشند، 10 سال از پرداخت مالیات با نرخ صفر معاف می شوند.

اماکن مذهبی و زیارتی

ماده 139 قانون مالیات های مستقیم که به اماکن مذهبی و زیارتی اختصاص پیدا کرده است، شامل موقوفات، نذورات، پذیره، کمک و هدیه های نقدی و غیرنقدی موارد زیر می شود:

• آستان قدس رضوی
• آستانه حضرت معصومه
• آستان حضرت امام خمینی
• آستان حضرت عبدالعظیم الحسنی
• آستان حضرت احمد ابن موسی
• تکیه ها
• مساجد
• حسینیه ها
• درآمد صندوق عمران موقوفات کشور
• کمک‌ و هدیه های نقدی و غیرنقدی پرداختی به سازمان هلال ‌احمر
• درآمد موقوفات عام اختصاص ‌یافته به تبلیغات اسلامی، تحقیقات فرهنگی، اختراعات، اکتشافات، تعمیر و نگه داری بقاع متبرکه، کمک به آسیب ‌دیدگان بلایای طبیعی و جنگی
• کمک و هدیه های نقدی و غیرنقدی پرداختی به سازمان های بیمه خدمات درمانی، صندوق های پس ‌انداز بازنشستگی و سازمان تامین اجتماعی
• درآمد اشخاص از خمس و زکات
• کمک و هدیه های نقدی و غیرنقدی پرداختی به مدارس علوم اسلامی (شورای مدیریت حوزه علمیه قم، این مدارس را تشخیص می دهد و تایید می کند.)
• کمک و هدیه های نقدی و غیرنقدی پرداختی به نهادهای انقلاب اسلامی
• کمک و هدیه های نقدی و غیرنقدی پرداختی به مراکز و موسسات خیره و عام ‌المنفعه
• کمک و هدیه های نقدی و غیرنقدی پرداختی به هیات های مذهبی و انجمن های مربوط به اقلیت های مذهبی (مشروط به آن که اقلیت ها را قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ذکر شده باشند.)
• فعالیت های فرهنگی، هنری، مطبوعاتی و انتشاراتی (به آن شرط که از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز داشته باشند.)

صنایع دستی

درآمد حاصل از فعالیت افراد در کارگاه های صنایع دستی، فرش دستباف، شرکت های تعاونی و اتحادیه های تولیدی مربوط به آن ها طبق ماده 142 قانون مالیات های مستقیم، از مالیات معاف خواهد شد.

سود دریافتی از سپرده و اوراق قرضه

مطابق ماده 145 قانون مالیات های مستقیم، سود دریافتی در موارد زیر مشمول پرداخت مالیات نخواهد شد:

• سودی که بانک های ایرانی به خاطر اضافه برداشت و سپرده ثابت به شرط معامله متقابل به بانک های خارج از ایران می پردازند.
• سودی که به سپرده های مربوط به پس ‌انداز و کسور بازنشکستگی کارگران و کارمندان در حدود مقررات استخدامی مربوطه در بانک های ایرانی تعلق می گیرد.
• جوایزی که به اوراق قرضه دولتی و اسناد خزانه تعلق دارد.
• سود یا جوایزی که به حساب های سپرده و پس‌انداز مختلف نزد موسسات غیربانکی و بانک های ایرانی مجاز تعلق می گیرد. (سپرده های بانک یا موسسات غیربانکی که در اختیار هم قرار می دهند، شامل معافیت از مالیات نخواهد شد.)
• سود یا جوایزی که به اوراق مشارکت متعلق است.

با توجه به تبصره ای که وجود دارد، زمانی تسهیلات، امتیازات، تکالیف و ترجیحات این موسسه ها در قانون مالیات های مستقیم مشمول معافیت خواهد شد که برای تاسیس و شروع به کار، مجوز بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران را در دست داشته باشند.

محصولات صنعتی، کشاورزی و صنایع تکمیلی و تبدیلی

طبق ماده 141 قانون مالیات های مستقیم که به این موضوع اختصاص پیدا کرده است، موارد زیر شامل معافیت مالیاتی می شوند:

• تمام درآمد حاصل از صادرات محصولات تمام ‌شده کالاهای صنعتی و کشاورزی که شامل محصولات دام و طیور، زراعی، مرتعی، باغی، شیلات و جنگلی می شود و صنایعی که در زمره صنایع تکمیلی و تبدیلی قرار می گیرند.
• نیمی از درآمدی که از صادرات کالاهای دیگری که برای دستیابی به هدف صادرات محصولات و کالاهای غیرنفتی به کشورهای خارجی به دست می آید.
• تمام درآمدی که از کالاهای مختلف وارداتی به ایران از طریق ترانزیت که بدون هیچ تغییر ماهیتی مجددا صادر می شوند، به دست می آید.

معافیت مالیاتی موسسات نگه داری معلولان ذهنی

درآمدی که از تعلیم و تربیت معلولان ذهنی در مدارس غیرانتفاعی در مقاطع تحصیلی ابتدایی، راهنمایی، متوسطه، فنی حرفه‌ای، دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی حاصل می شود، طبق ماده 134 قانون مالیات های مستقیم، شامل معافیت از مالیات خواهد شد.

این موسسات و مراکز باید از مراجع ذیربط، پروانه فعالیت اخذ کرده باشند. ناگفته نماند که مطابق این ماده، مراکز و موسسات ورزشی که از مجوز سازمان تربیت بدنی کشور برخوردار هستند، نیازی به پرداخت مالیات ندارند.

توسعه و بازسازی و نوسازی و تکمیل واحدهای صنعتی و معدنی

مطابق با ماده 138 قانون مالیات های مستقیم، سود ابزاری شرکت های خصوصی یا تعاونی که برای توسعه، نوسازی، بازسازی و تکمیل واحدها در سال مورد استفاده قرار می گیرد، تنها 50 درصد مالیات تعلق می گیرد. البته به آن شرط که مجوز توسعه، تکمیل یا ایجاد واحد صنعتی یا معدنی را از وزارتخانه مربوطه در قالب طرح سرمایه‌گذاری اخذ کرده باشد.

اگر هزینه مرتبط با توسعه، بازسازی، نوسازی یا تکمیل واحدهای صنعتی و معدنی بیشتر از سود ابرازی همان سال یا کمتر از هزینه طرح سرمایه‌گذاری باشد، می توان به مدت حداکثر سه سال از معافیت برخوردار شد.

معافیت های مالیاتی مدت‌دار

طبق ماده 146 قانون مالیات های مستقیم، تمام معافیت های مدت‌داری که در مقررات مالیاتی به آن ها اشاره شده است و شاید در حال حاضر در فهرست قوانین قرار نگیرند، تا پایان زمان مقرر اعتبار خواهند داشت.

اقلام منقول، غیرمنقول، جوایز علمی و بورسیه های تحصیلی

ماده 144 قانون مالیات های مستقیم، مربوط به جهیزیه منقول، مهریه منقول و غیرمنقول، بورسیه های تحصیلی و جوایز علمی می شود. البته درآمدی که شخص به خاطر حق اکتشاف و حق اختراع دریافت می کند، مشمول معافیت مالیاتی خواهد شد.

درآمدهایی که از فعالیت های پژوهشی و تحقیقاتی در مراکزی به دست آیند و پروانه تحقیق را از وزارتخانه های مذکور دارند، واجد شرایط پرداخت مالیات نخواهند بود.