در تمام کشورهای دنیا، بخش بزرگی از درآمد دولت از راه دریافت مالیات از مودیان مالیاتی به تامین می شود و کشور ما ایران هم از این قانون مستثنی نمی باشد و در لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ معادل ۸،۲۶۲ هزار میلیارد ریال به عنوان درآمدهای مالیاتی پیش بینی شده که گواهی این مدعا است.
میزان مالیات دریافتی هم بر اساس میزان درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی در طول دوره یک سال مالیاتی با عنوان مالیات بر عملکرد یا مالیات بر درآمد محاسبه می‌شود. مالیات عملکرد اشخاص حقیقی و حقوقی، هر کدام قوانین خاص خودشان را دارند.
مفهوم مالیات بر درآمد یا مالیات بر عملکرد
بر اساس قانون کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی موظف می باشند که در پایان سال مالی، گزارش کاملی از درآمد و هزینه‌های جاری که همان اظهارنامه عملکرد می باشد تا پایان موعد مقرر پیش بینی شده برای اشخاص حقیقی و اشخاص حقوقی به سازمان امور مالیاتی کشور ارسال کنند. سپس سازمان امور مالیاتی به ان رسیدگی می کند و میزان هزینه‌ها را از درآمد یک مجموعه در یک سال مالی کسر کرده تا سود خالص آن مجموعه را به دست آورد و در نهایت، درصدی از این سود که بر اساس قانون برای اشخاص حقیقی و اشخاص حقوقی تعیین شده است را به‌عنوان مالیات بر عملکرد دریافت می کند.
مفهوم مالیات بر درآمد یا مالیات بر عملکرد
نحوه محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی یا صاحبان مشاغل
طبق ماده 97 قانون مالیات‌های مستقیم، اشخاص حقیقی و صاحبان مشاغل موظف هستند تا پایان روز 31 خردادماه، گزارش درآمد و هزینه‌های خود را در طول یک سال مالی از طریق اظهارنامه مالیاتی به سازمان امور مالیاتی اعلام کنند.
مالیات اشخاص حقیقی مطابق با ماده 131 قانون مالیات مستقیم و بر اساس نرخ‌های زیر محاسبه می شود:
- تا مبلغ 500 میلیون ریال اول درآمد مشمول مالیات نرخ 15 درصد
- مازاد بر مبلغ 500 میلیون ریال تا سقف یک میلیارد ریال درآمد مشمول مالیات نرخ 20 درصد
- مازاد یک میلیارد ریال درآمد مشمول مالیات با نرخ 25 درصد
لازم به ذکر است به ازای هر ده درصد (10%) افزایش درآمد ابرازی مشمول مالیات اشخاص موضوع این ماده نسبت به درآمد ابرازی مشمول مالیات سال گذشته آن ها، یک واحد درصد و حداکثر تا پنج واحد درصد از نرخ های مذکور کاسته می شود که شرط برخورداری از این تخفیف تسویه بدهی مالیاتی سال قبل و تسلیم اظهارنامه مالیاتی مربوطه در مهلت اعلام شده از سوی سازمان امور مالیاتی است.
مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی
بر اساس ماده 105 قانون مالیات‌های مستقیم، مجموع درآمد شرکت‌ها و درآمد حاصل از فعالیت‌های انتفاعی اشخاص حقوقی از منابع مختلف در ایران یا خارج از ایران، پس از اعمال زیان‌های حاصل از منابع غیرمعاف و کسر معافیت‌های در نظر گرفته‌شده، مشمول مالیات بر درآمد خواهد بود.
بر اساس ماده 110 قانون مالیات مستقیم، اشخاص حقوقی موظف هستند گزارش درآمد و هزینه‌های مربوط به عملکرد یک سال مالی را با ارسال اظهارنامه مالیاتی، ترازنامه، حساب سود و زیان متکی به دفاتر و اسناد و مدارک، تا حداکثر 4 ماه پس از پایان سال عملکرد مالی، در اختیار سازمان امور مالیاتی کشور قرار دهند که مالیات بر درآمد آن با نرخ 25 درصد محاسبه خواهد شد.
مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی
تفاوت های مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی
نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی بر اساس میزان درآمد از 15 درصد تا 25 درصد متغیر است و نرخ مالیات اشخاص حقوقی، بدون در نظر گرفتن میزان درآمد، 25 درصد تعیین می‌شود.
مهلت ارسال اظهارنامه مالیاتی
اشخاص حقیقی تا 31 خرداد سال بعد و اشخاص حقوقی حداکثر تا 4 ماه پس از پایان سال مالی که معمولا 31 تیر است، برای ارسال اظهارنامه مالیاتی فرصت دارند.
اسناد و مدارک قابل ارائه
اشخاص حقیقی موظف هستند علاوه بر اظهارنامه مالیاتی یا فرم تبصره 100، دفاتر قانونی متناسب با گروه شغلی خود را نیز به سازمان امور مالیاتی کشور ارائه کنند. ولی اشخاص حقوقی باید علاوه بر اظهارنامه مالیاتی، ترازنامه، حساب سود و زیان، فهرست دقیق هویت سهام‌داران و شرکا و تغییرات مربوط به اشخاص حقیقی مجموعه را در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار دهند.
شباهت های مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی
شباهت های مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی
بر اساس ماده 189 قانون مالیات‌های مستقیم، درصورتی که اسناد و مدارک مودی طی 3 سال متوالی مورد قبول واقع شده و پرداخت مالیات توسط آن‌ها بدون مراجعه به هیئت حل اختلاف صورت پذیرد، 5 درصد اصل مالیات سه سال به مودی، فارغ از حقیقی یا حقوقی بودن، بازگردانده می‌شود.
بر اساس ماده 131 قانون مالیات‌های مستقیم، مربوط به اشخاص حقیقی و ماده 105 همین قانون مربوط به اشخاص حقوقی، به شرط تسویه بدهی‌های مالیاتی سال گذشته و ارائه اظهارنامه در موعد مقرر، به ازای هر 10 درصد افزایش درآمد ابزاری نسبت به درآمد ابزاری سال گذشته، 1 واحد درصد و حداکثر 5 واحد درصد از نرخ تعیین مالیات کاسته می‌شود.
طبق ماده 192 قانون مالیات‌های مستقیم، اشخاص حقیقی یا حقوقی در صورت عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی در مدت زمان مقرر یا کتمان درآمد واقعی، مشمول 30 درصد جریمه غیرقابل بخشش خواهند بود.
بر اساس ماده 190 قانون مالیات‌های مستقیم، به ازای هر یک ماه دیرکرد در پرداخت مالیات، 2.5 درصد جریمه بر مبلغ مالیات به ازای هر ماه محاسبه خواهد شد.
مبدأ احتساب جریمه در مورد مودیانی که مکلف به تسلیم اظهارنامه مالیاتی هستند نسبت به مبلغ مندرج در اظهارنامه از تاریخ انقضای مهلت تسلیم آن و نسبت به مابه‌الاختلاف از تاریخ مطالبه و در مورد مودیانی که از تسلیم اظهارنامه خودداری نموده یا اصولا مکلف به تسلیم اظهارنامه نیستند، تاریخ انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه یا سررسید پرداخت مالیات حسب مورد می‌باشد.
بر اساس ماده 194 قانون مالیات مستقیم، اختلاف بیش از 15 درصد درآمد ابزاری با درآمد قطعی‌شده موجب لغو بخشودگی تا 3 سال و تعلق جریمه به مالیات عملکرد اشخاص حقیقی و حقوقی خواهد شد.
بر اساس ماده 156 قانون مالیات‌های مستقیم، مهلت رسیدگی به اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقیقی و حقوقی حداکثر تا یک سال بعد از تاریخ انقضای مهلت ارسال اظهارنامه خواهد بود.
در صورتی که ظرف مدت مذکور برگ تشخیص درآمد صادر ننماید و یا تا سه ماه پس از انقضای یک سال فوق الذکر برگ تشخیص درآمد مذکور را به مودی ابلاغ نکند اظهارنامة مودی قطعی تلقی می‌شود.
بر اساس ماده 157 قانون مالیات‌های مستقیم، مرور زمان مالیاتی به‌منظور رسیدگی به تخلفات و دریافت مالیات، 5 سال از سررسید پرداخت مالیات خواهد بود و پس از گذشتن پنج سال مذکور مالیات متعلق قابل مطالبه نخواهد بود، مگر این که ظرف این مدت درآمد مودی تعیین و برگ تشخیص مالیات صادر و حداکثر ظرف سه ماه پس از انقضای پنج سال مذکور برگ تشخیص صادره به مودی ابلاغ شود.
با توجه به مطالب ذکر شده در این مقاله، نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی بیست و پنج درصد (%25) است و این نرخ با اعمال نرخ مزبور در درآمد مشمول مالیات، میزان مالیات مشخص خواهد شد.
